Dạy học môn Toán cấp trung học cơ sở theo hướng phát triển năng lực học sinh

Chúng ta đang sống trong thời đại mà khoa học, kĩ thuật, công nghệ, tri thức của nhân loại ngày càng tăng một cách nhanh chóng. Thế giới đang bước vào cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư và theo đó giáo dục đang hướng đến giáo dục 4.0 nhằm chuẩn bị nguồn nhân lực có chất lượng cao, đáp ứng những yêu cầu thời đại. Vì thế, nếu không thường xuyên cập nhật thông tin thì chúng ta sẽ bị lạc hậu. Theo đó, chúng ta phải xem lại vai trò, chức năng của giáo dục và giáo viên, nhất là khi giáo viên chỉ dạy học chủ yếu nhằm truyền thụ kiến thức một chiều, thụ động, theo từng môn học riêng rẽ.

Nếu nhà trường chỉ quan tâm dạy cho học sinh các kiến thức một cách rời rạc, đơn lẻ,… thì sẽ bị lạc hậu, vì khi đó học sinh chỉ biết cách suy luận đơn phương, không nhìn được tổng thể; con người lĩnh hội được kiến thức nhưng không có khả năng ứng dụng trong thực tiễn cuộc sống, nhất là khả năng ứng phó với các biến động của cuộc sống. Vì thế, cần đổi mới giáo dục, đổi mới dạy học theo hướng hình thành và phát triển các năng lực chung, cốt lõi cho người học, sao cho các em có thể tích hợp được các kiến thức, có năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, sẵn sàng ứng dụng và bước vào thị trường lao động.

Hướng theo các nền giáo dục tiên tiến trên thế giới, Việt Nam đang từng bước chuyển đổi từ chủ yếu dạy học theo nội dung (ứng thí) sang hướng vào hình thành và phát triển các năng lực chung, cốt lõi cho người học. Tuy nhiên, cho đến nay, đây vẫn còn là vấn đề mới mẻ, do đó, để thành công cần phải có những nghiên cứu cụ thể, làm rõ về dạy học theo hướng phát triển năng lực người học, nhằm định hướng thực tiễn.

Việc đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá trong dạy học ở trường phổ thông đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai từ nhiều năm qua. Đến nay, ở nước ta, hầu hết giáo viên phổ thông đã được trang bị lí luận về các phương pháp, hình thức tổ chức và kĩ thuật dạy học tích cực trong quá trình đào tạo tại các trường sư phạm, hay qua bồi dưỡng, tập huấn hằng năm. Tuy nhiên, trong thực tiễn giáo dục nước ta cho thấy việc thực hiện các phương pháp, hình thức tổ chức và kỹ thuật dạy học tích cực, nhất là dạy học hướng vào hình thành và phát triển các phẩm chất, năng lực người học, còn chưa thường xuyên và hiệu quả.

Chúng ta đang đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục nước nhà, mà trọng tâm là đổi mới Chương trình và sách giáo khoa phổ thông. Để việc đổi mới được hiệu quả thì rất cần chú trọng đến khâu đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, vì họ là người trực tiếp quyết định chất lượng, hiệu quả dạy học. Theo chúng tôi, một trong các việc hết sức quan trọng hiện nay là phải giúp giáo viên cách thiết kế, tổ chức dạy học theo hướng đổi mới, hướng vào hình thành và phát triển các phẩm chất, năng lực người học.

Trên cơ sở nghiên cứu, học tập kinh nghiệm trong nước và quốc tế, chúng tôi đề xuất cách để giúp giáo viên có thể chuẩn bị dạy học theo tinh thần mới, thông qua một số nội dung cơ bản nêu trong cuốn sách.

Với mong muốn phần nào đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục Việt Nam nói chung, của giáo viên Toán nói riêng, hướng vào hình thành và phát triển các phẩm chất, năng lực người học, chúng tôi biên soạn tài liệu này, bước đầu minh hoạ qua một số bài/chủ đề thuộc môn Toán(Các môn Khoa học tự nhiên/ Các môn Khoa học xã hội/ Ngữ văn) ở Trung học cơ sở.